• Նորություններ
• Հղումներ
• Գործընկերներ
• Կայքի Քարտեզ

  Մեծ Հայքի թագավորությունը դրածո թագավորների օրոք

 Տիգրան IV-ի մահից հետո Արտաշեսյանների արքայատոհմն այլևս շարունակություն չունեցավ:Սակայն Հռոմը չէր շտապում վերացնել հայկական թագավորությունը: Օկտավիանոս Օգոստոս կայսրը հեռատեսորեն պաշտպանում էր այն ուղեգիծը, թե տերության հետագա ընդարձակումը կարող էր անկանխատեսելի բացասական հետևանքներ ունենալ երկրի ճակատագրի համար: Նա առաջարկում էր բավարարվել կախյալ թագավորությունների համակարգի իրողությամբ: Ի թիվս այլ երկրների` Մեծ Հայքը ևս հայտնվեց նման կախյալ թագավորությունների շարքում: Առաջնորդվելով այս ուղեգծով` Հռոմը Հայաստանում գահ էր բարձրացնում Արտաշեսյան արքայատոհմի հետ հեռավոր արյունակցական կապ ունեցող անձանց, որոնց տրվում էին  «Արտաշես» կամ  «Տիգրան» դինաստիական անուններ, և որոնք հավատարմության երդում էին տալիս իրենց հովանավոր կայսրին:

 Օգոստոսի հեռագնա ծրագրի համաձայն` Հայաստանի թագավոր է նշանակվել Ատրպատական-Մարաստանի արքա Արիոբարզանեսը, որը հավանաբար մայրական կողմից ուներ Արտաշեսյանծագում: Այդ քայլով Հռոմը, ընդդեմ իր մշտական ախոյան Պարթևստանի, Արևելքում ձեռք էր բերում Հայաստան-Ատրպատական միացյալ և ուժեղ թագավորություն: Սակայն Արիոբարզանեսի`Հայաստանի թագավոր նշանակվելը տեղիք տվեց բուռն ապստամբական ելույթների, որոնք 2 թ.վերածվեցին հակահռոմեական հուժկու ապստամբության: Այն ճնշելու համար Հայաստանժամանեց Գայոս Կեսարը: Հերոսական ու համառ դիմադրությամբ հատկապես աչքի ընկավ Արտագերս ամրոցը: Իսկ այն բանից հետո, երբ վերջապես հսկայական զոհերի գնով ամրոցը գրավվեց, և կողմերի միջև սկսվեցին բանակցություններ, բերդապահ Ադդոնը անսպասելիորեն դաշունահարեց Գայոս Կեսարին, իսկ ինքն էլ ինքնասպան եղավ: Ճնշելով ապստամբությունը`հռոմեացիները Հայաստանում թագավոր հռչակեցին Արիոբարզանեսին (2-4 թթ.): Բայց սրան վիճակված չէր երկար թագավորել: Քիչ անց նա դարձավ հայոց ավագանու կազմակերպած դավադրության զոհ: Օգոստոսի կամքով Հայաստանի թագավոր հռչակվեց Արիոբարզանեսի որդին`Արտավազդ IV-ը (4-6 թթ.): Սա նույնպես զոհ գնաց դավադրության:

 Այս անգամ դարձյալ Օգոստոսի հանձնարարությամբ Հայաստան ժամանեց հայկական գահի նրա նոր թեկնածուն` Հրեաստանի թագավորի թոռը` Տիգրան V-ը, որ իգական գծով Արտաշեսյան շառավիղ էր: Հայոց այս «նոր թագավորը» գահակալեց ընդամենը մի քանի ամիս և գահընկեց եղավ հայերի ապստամբության հետևանքով:

  18 թ. հայերի համաձայնությամբ պոնտական արքայազն Զենոնը Տիբերիոս կայսեր եղբորորդու`Գերմանիկոսի ձեռքով Արտաշատում թագադրվեց Մեծ Հայքի թագավոր (18-34 թթ.): Նոր թագավորը լայն ժողովրդականություն էր վայելում հայ ավագանու շրջանում: Նա մեծացել և դաստիարակվել էր հայկական միջավայրում, ուստի յուրացրել էր ոչ միայն հայոց լեզուն և սովորույթները, այլև վարում էր Հայաստանի պետական շահերից բխող քաղաքականություն: Եվ պատահական չէ, որ հայերը նրան տվել են դինաստիական Արտաշես անունը: Հռոմեական պատմիչ Տակիտոսի պատկերավոր արտահայտությամբ` «Զենոնի գլխին թագ դրվելուն պես արքային պաշտած հայերի բազմությունը ողջունեց նրան` իբրև Արտաշեսի»: Զենոն–Արտաշեսը միակն է I դարի սկզբներին Հայաստանում գահակալած թագավորներից, որը գահընկեց չեղավ հայերի կողմից և մահացավ իր բնական մահով:

  Նման դաժան իրականությունն է ստիպել հայերին փնտրել այլընտրանքային դաշնակցություն: Այդ ժամանակ է, որ Պարթևստանը սկսում է ձեռք բերել իր նախկին հզորությունը: Հայաստանը կանգնած էր չափազանց կարևոր երկընտրանքի առջև` Հռո՞մ, թե՞ Պարթևստան:

   Հովհաննիսյան Պ.